ยารับประทาน ก่อน หลัง และพร้อมอาหาร ใช้อย่างไรให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุด??

43 14
สวัสดีค่ะ  (^ㅅ^  )
วันนี้ขอเปิดด้วยคำถามเรื่องยาที่พบเจอบ่อยมากๆ เลยค่ะ ทั้งในร้านยาและโรงพยาบาล
เชื่อว่าหลายๆ ท่าน ก็มีข้อสงสัยเกี่ยวกับเรื่องนี้อยู่เหมือนกันใช่ไหมล่ะคะ
นั่นก็คือ เวลาที่เหมาะในการรับประทานยานั่นเอง

เวลาที่เรารับยามาจากโรงพยาบาล
หรือไปซื้อยาที่ร้านยา 
ที่ฉลากยาจะมีระบุว่าให้รับประทานยาก่อน พร้อม หรือหลังอาหาร
ทีนี้ก็จะมีคำถาม ว่าแล้วก่อนเนี่ยก่อนกี่นาที หลังคือหลังกี่นาที แล้วพร้อมอาหารล่ะทานยังไง แล้วถ้าลืมล่ะทำยังไง?

เภสัชมีคำตอบให้ค่ะ (^ㅅ~  )

โดยจะแบ่งเป็นสามหัวข้อ ก่อน-หลัง-พร้อม
และจะอธิบายเหตุผลที่เข้าใจง่ายไว้ให้ด้วยนะคะ
ไปกันเลยค่าา ~*

-----------------------‐--------- ♡ ----------------------------------

》ยารับประทาน "หลัง" อาหาร《

ไม่ต้องแปลกใจนะคะว่าทำไมเอาหลังอาหารขึ้นก่อน
เพราะยาหลังอาหารเนี่ย มีเยอะมากค่ะ

1. เหตุผลนั้นไม่ซับซ้อน ก็คือยาส่วนใหญ่ที่ให้ทานหลังอาหารเพราะเป็นเวลาที่สะดวก จำง่ายค่ะ ทานข้าวเสร็จก็ทานยาได้เลย 

2. เหตุผลอีกข้อก็คืออาหารไม่มีได้ผลอะไรกับการดูดซึมของยาตัวนั้น ก็เลยจัดไว้ให้กินหลังอาหารไปเลยค่ะ

3. ส่วนยาบางตัว ที่มีความจำเป็นต้องทานหลังอาหารทันที ก็เนื่องจากว่ายาตัวนั้นมีฤทธิ์เป็นกรด หรือมีฤทธิ์บางอย่างที่ทำให้เกิดการระคายเคืองกระเพาะอาหารได้ ซึ่งยาเหล่านี้จะมีเขียนระบุไว้ที่หน้าฉลากว่าต้องรับประทานหลังอาหารทันที และเภสัชกรก็จะทำหน้าที่เน้นย้ำท่าๅนอีกทีตอนส่งมอบยาค่ะ ~(•ㅂ •)/

4. ถามว่ายาหลังอาหารต้องทานหลังอาหารนานไหม กี่นาที ทันทีเลยไหม
☆ คำตอบนะคะ ยาหลังอาหารทั่วไป ที่ไม่ได้ระบุว่าต้องทานหลังอาหารทันที ไม่ได้ซีเรียสนะคะว่าต้องทานหลังอาหารนานเท่าไร กี่นาที แต่เพื่อความสะดวก กันลืม จะทานหลังอาหารทันทีเลยก็ได้ค่ะ

5. แล้วถ้าลืมทานล่ะ ทำอย่างไร (  • д • )
สำหรับยาหลังอาหาร *เฉพาะตัวที่ไม่ระคายเคืองกระเพาะนะคะ* สามารถทานทันทีที่นึกได้ได้เลยนะคะ จะทานข้าวไปแล้วกี่นาทีก็ยังทานยาได้ แต่ถ้านึกได้อีกทีตอนใกล้จะถึงเวลาทานมื้อถัดไปแล้วก็ให้ทานเป็นมื้อถัดไปไปเลยค่ะ ข้ามมื้อที่ลืมไปเลย *ไม่ต้องเพิ่มขนาดยานะคะ* แต่ถ้าเป็นยาปฏิชีวนะหรือที่เรียกว่ายาฆ่าเชื้อแนะนำว่าอย่าลืมทานนะ เพราะอาจทำให้เราดื้อยาได้ค่ะ

----------------------‐--------- ♡ -----------------------------------

》ยารับประทาน "ก่อน" อาหาร《

ยาที่ต้องรับประทานก่อนอาหารก็มีหลายตัวเหมือนกันนะคะ ซึ่งยาที่ต้องรับประทานก่อนอาหารเนี่ย มีเหตุผลที่จะต้องทานเป็นก่อนอาหาร ตามนี้เลยค่ะ

1. ยาที่มีความจำเป็นต้องรับประทานตอนท้องว่าง ยาถึงจะดูดซึมได้ดีค่ะ เพราะอาหารจะไปมีผลกับการดูดซึมของยาค่ะ ยากลุ่มนี้ก็ได้แก่ ยาฆ่าเชื้อบางชนิด เวลาที่เหมาะสมของการทานยาก็มีตั้งแต่ 1/2-1 ชั่วโมงก่อนทานอาหารเลยค่ะ

2. ยาที่ต้องทานก่อนอาหารเพื่อให้เวลาการเริ่มต้นออกฤทธิ์ของยาสัมพันธ์กับโรคที่เรารักษาอยู่ ยกตัวอย่างเช่น ยาลดกรดในกระเพาะอาหารบางตัวต้องทานก่อนอาหารประมาณ 1/2 ชั่วโมง เพื่อให้ยาออกฤทธิ์พอดีกับเวลาที่กระเพาะของเราหลั่งกรดออกมา หรือยาเบาหวานบางชนิด ที่ต้องทานก่อนอาหาร 15-30 นาที เพื่อให้ยาออกฤทธิ์สัมพันธ์กับระยะเวลาที่ร่างกายหลั่งอินซูลินออกมาตอนที่เราทานข้าว ทำให้ลดระดับน้ำตาลในเลือดได้ดีค่ะ

3. ถ้าลืมรับประทานยาก่อนอาหารล่ะ ต้องทำอย่างไร นำมาทานหลังอาหารได้หรือเปล่านะ??
☆ คำตอบคือ ถ้าเป็นยาที่ไม่ใช่ยาเบาหวาน* ก็ทานหลังอาหารได้ค่ะ แต่ถ้าเราทานหลังอาหารทันทีเลย การดูดซึมและผลการออกฤทธิ์จะลดลงนะคะ ถ้าอยากให้ยาดูดซึมดีเหมือนเดิม เราต้องรอทานหลังอาหารไปประมาณ 2 ชั่วโมง ถึงตอนนั้นท้องก็จะกลับมาว่างอีกครั้งค่ะ

4. *ยาเบาหวานที่ต้องทานก่อนอาหาร ถ้าลืมทานก็ทานหลังอาหารเลยค่ะ ไม่ต้องรอท้องว่างอีก 2 ชั่วโมงนะคะ ยาจะออกฤทธิ์ได้ลดลงก็ไม่เป็นไร เพราะถ้าเรารอท้องว่างแล้วทานใหม่ โดยไม่มีมื้ออาหารตาม อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำเกินไป แล้วมีอาการหน้ามืด ใจสั่นได้ค่ะ แต่ทางที่ดี ไม่ควรลืมทานบ่อยๆ นะคะ เดี๋ยวจะควบคุมเบาหวานไม่อยู่ค่า (°ㅂ° " )

4. แล้วเราจะรู้ได้อย่างไรว่า ยาตัวไหนต้องทานก่อนอาหารนานแค่ไหน กี่นาที
☆ คำตอบคือ จริงๆ แล้วหน้าฉลากของยาที่สมบูรณ์ควรจะมีระบุไว้ค่ะ แต่ถ้าไม่มีจริงๆ สอบถามกับเภสัชกรที่ส่งมอบยาได้เลย หรือถ้าไม่มีโอกาสสอบถามจริงๆ จะสรุปคร่าวๆ ให้ค่ะ ว่าทั่วไปแล้วยาก่อนอาหารให้รับประทานก่อนอาหารประมาณ 1/2-1 ชั่วโมงนะคะ ส่วนยาเบาหวานประมาณ 15-30 นาทีก็พอค่ะ นานเกินกว่านี้อาจทำให้น้ำตาลในเลือดตกได้ค่ะ 

-----------------------‐--------- ♡ ----------------------------------

》ยารับประทาน "พร้อม" อาหาร《

เชื่อว่าหลายๆ ท่านอาจจะไม่เคยได้ยินยาทานพร้อมอาหารใช่ไหมคะ เพราะยากลุ่มนี้มีค่อนข้างน้อยค่ะ แต่ยาที่ต้องทานพร้อมอาหารนั้น มีความจำเป็นต้องทานพร้อมหารจริงๆ ค่ะ ไปดูเหตุผลกันเลย 

1. เหตุผลของยาพร้อมอาหารนะคะ หลักๆ เลยก็เพื่อเพิ่มการดูดซึมและเพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้ตรงจุดประสงค์ของการทานยาค่ะ เช่น ยาที่ใช้จับแร่ธาตุฟอสเฟตในอาหารเพื่อลดการดูดซึมฟอสเฟตในผู้ป่วยโรคไตนั้นจำเป็นต้องทานพร้อมอาหารคำแรกเลยค่ะ ไม่งั้นยาก็จะจับฟอสเฟตในอาหารไม่ทันค่ะ หรือยาบางชนิดก็จะออกฤทธิ์ได้ดีที่สุดเมื่อทานพร้อมกันกับอาหารค่ะ

2. พร้อมอาหาร คือทานอย่างไร??
วิธีการทานยาพร้อมอาหารนะคะ ก็คือ ทานข้าวคำแรก แล้วทานยาไปพร้อม (ถ้ายาระบุให้เคี้ยว ก็เคี้ยวไปพร้อมอาหารคำแรกเลยค่ะ) แล้วจากนั้นก็ทานข้าวต่อปกติเลยค่ะ

3. ถ้าลืมยาพร้อมอาหารล่ะ ทำอย่างไร??
ยาที่ให้ทานพร้อมอาหารเพื่อเพิ่มการดูดซึมเฉยๆ สามารถทานทันทีที่นึกได้ในระหว่างมื้ออาหารได้เลยค่ะ ไม่จำเป็นต้องเป็นคำแรก หรือจะทานเป็นหลังอาหารทันทีก็ได้ค่ะ ก็ยังถือว่าทันอยู่ แต่ถ้านึกได้หลังทานอาหารไปนานแล้ว จะทานก็ได้ แต่ยาก็จะออกฤทธิ์ได้ไม่ดีเท่าไรนะคะ

4. มีเคล็ดลับสำหรับยาทานพร้อมอาหารก็คือ หากล่องบรรจุยา วางไว้บริเวณโต๊ะทานข้าวให้มองเห็นยาเลยค่ะ เมื่อถึงเวลาทานข้าวก็เตรียมยาไว้เลย จะได้ไม่ลืมนะคะ       (^u ^ )

----------------------‐--------- ♡ -----------------------------------

จบไปแล้วนะคะ สำหรับข้อสงสัย และเหตุผลต่างๆ สำหรับเวลาในการทานยา ต่อไปจะเป็นข้อสรุปเล็กๆ น้อยๆ ค่ะ

> ถ้าลืมทานยา แล้วนึกได้อีกทีตอนใกล้จะถึงมื้อถัดไป ให้ทานมื้อถัดไปเลยนะคะ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยา (ยกเว้นยาเม็ดคุมกำเนิด ที่มีวิธีการสำหรับการลืมทานที่แตกต่างออกไป เอาไว้จะเล่าให้ฟังในบทความต่อๆ ไปนะคะ)
> อ่านฉลากยาให้ละเอียดทุกครั้งที่ได้รับยา และอ่านทวนอีกครั้งก่อนรับประทานเพื่อความปลอดภัยสูงสุดในการใช้ยาค่ะ
> ปฏิบัติตามฉลากยาอย่างเคร่งครัดนะคะ ไม่ควรเพิ่ม-ลดขนาดยาเอง ถ้ามีอาการผิดปกติ แนะนำให้พบแพทย์ค่ะ
> มียาบางชนิดที่ไม่ได้ระบุว่าทานก่อน หลัง หรือพร้อมอาหาร นั่นก็คือ ยาที่ทานตามเวลาค่ะ ส่วนใหญ่จะเป็นยาที่ใช้กับเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรีย ยาประเภทนี้จะมีเวลาที่ให้รับประทานระบุไว้หน้าซอง เช่น ทุก 6 ชั่วโมง, ทุก 8 ชั่วโมง หรือบางทีอาจระบุเวลามาให้เลย เช่น 8.00น., 18.00น. ถ้าแบบนี้ให้เราทานตามเวลาที่ระบุได้เลยค่ะ ถึงเวลาทานได้เลย ไม่เกี่ยวกับมื้ออาหารว่าต้องเป็นก่อนหรือหลังนะคะ *ยกเว้นว่าถ้ายาตัวนั้นระบุเวลาและระบุให้ทานพร้อมอาหารหรือก่อนหลังอาหารด้วย ก็ต้องทานให้ตรงตามที่ระบุให้ครบถ้วนด้วยนะคะ*

----------------------‐--------- ♡ -----------------------------------

เป็นไงกันบ้างคะ สำหรับข้อมูลเกี่ยวกับการทานยา
อาจจะดูซับซ้อนหน่อย
แต่ถ้าเราทำความเข้าใจจะไม่ยากเลยนะคะ
เพื่อประโยชน์สูงสุดในการใช้ยา และลดผลไม่พึงประสงค์ที่อาจเกิดขึ้นได้ด้วยนะคะ
ขอบคุณทุกท่านที่อ่านมาจนจบนะคะ (♡u♡)
หวังว่าจะมีประโยชน์กับทุกท่านไม่มากก็น้อย

ถ้ามีคำถามเรื่องยา ก็ทิ้งคำถามไว้ได้เลยนะคะ
เดี๋ยวเภสัชกรจะมาตอบให้ทุกข้อสงสัยเลยค่าา~♡

อยากให้ทุกท่านแข็งแรงสุขภาพกายและใจดี
มาดูแลตัวเองและคนที่เรารักกันนะคะ 









Cheekie Chow

Cheekie Chow

Аbsolutely B type
Pharmacista
Cat lover
Traveler
Dreamer

FULL PROFILE